کم‌کاری تیروئید در کودکان و هرآنچه که باید بدانید

کم کاری تیروئید در کودکان یک نوع اختلال درون ریز در کودکان و یا حتی نوجوانان است که به موجب آن غده تیروئید کودک به اندازه معمول خود در حالت طبیعی هورمون تیروئید تولید نمی‌کند و چنان‌چه این اتفاق می‌افتد به همان اندازه سرعت رشد در تمامی اندام‌های کودک در حال رشد به شدت کاهش می‌یابد که علاوه بر کندی در سرعت رشد، منجر به بروز علائم دیگری هم‌چون افزایش وزن، خستگی مفرط، یبوست و اختلال شناختی به همراه داشته باشد. در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.

غده تیروئید و عملکرد آن در بدن

غده تیروئید در جلوی گردن، درست زیر سیب آدم قرار دارد. این غده در هفته 4_10 جنین تکامل پیدا می‎کند، که مسئول سرعت تمام فرآیندهای متابولیک و شیمیایی در بدن ما است و بر هر سلول، بافت و اندام تأثیر می‌گذارد. بنابراین غده تیروئید برای زندگی، رشد و تکامل ضروری است. هنگامی که غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروئید تولید می‌کند (بیش از حد)، به این بیماری پرکاری تیروئید می‌گویند. هنگامی که غده تیروئید هورمون تیروئید بسیار کمی تولید می‌کند (کم کار است)، این بیماری کم کاری تیروئید نامیده می‌شود.

 

کم‌کاری مادرزادی تیروئید چیست؟

کم‌کاری مادرزادی تیروئید اختلالی است که نوزادان را در بدو تولد تحت تاثیر قرار می‌دهد و در حدود 1 از هر 4000 نوزاد زنده به دنیا می‌آید. مشخصه آن از دست دادن عملکرد تیروئید است که به دلیل عدم رشد طبیعی غده تیروئید است. در برخی موارد، غده به طور کامل وجود ندارد. حدود 10 درصد موارد ناشی از نقص آنزیمی است که منجر به کمبود تولید هورمون، کمبود ید و اختلال در غده هیپوفیز مغز می‌شود. اگر تشخیص به تعویق بیفتد و درمان فوری انجام نشود، کم کاری مادرزادی تیروئید می‌تواند منجر به نقص رشد و نمو و عقب ماندگی ذهنی شدید (کرتینیسم) شود.

در هفته اول زندگی، نمونه خون پاشنه پا برای ارزیابی سطح هورمون تیروئید نوزاد گرفته می‌شود. در صورت مشاهده هرگونه ناهنجاری، نمونه خون مجدد گرفته می‌شود. اگر کم کاری مادرزادی تیروئید را تایید کرد، بلافاصله به نوزاد درمان جایگزینی هورمون تیروئید (T4 – تیروکسین) داده می‌شود. رشد و تکامل طبیعی پس از آن باید ادامه یابد، بدون هیچ گونه تاثیر نامطلوبی بر ظرفیت ذهنی کودک.

 

 

کم کاری تیروئید در کودک چیست؟

کم کاری تیروئید در کودکان زمانی است که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید نمی‌سازد. این بیماری در بزر‌گ‌سالان شایع تر است. اما این شایع‌ترین اختلال تیروئید در کودکان است. کمبود هورمون تیروئید منجر به علائمی مانند: رشد کند، کم تحرکی و عملکرد ضعیف در مدرسه می‌شود. در کودکان، اغلب به عنوان کم کاری تیروئید اکتسابی شناخته می‌شود. کم‌کاری تیروئید در کودکان انواع مختلف دارد که شامل:

1. کم‌کاری تیروئید مادرزادی
2. کم‌کاری تیروئید اکتسابی
3. کم‌کاری تیروئید موقت یا گذرا

 

کم‌کاری تیروئید مادرزادی

در واقع کم‌کاری تیروئید شرایطی است که ناشی از کم‌کاری تیروئید است که هورمون تیروئید کافی تولید نمی‌کند. “مادرزادی” به این معنی است که این وضعیت در بدو تولد وجود دارد.

در اوایل رشد نوزاد متولد نشده، غده تیروئید از پشت زبان به موقعیت طبیعی خود در گردن حرکت می‌کند. لازم به ذکر است که در برخی از نوزادان این اتفاق نمی‌افتد و غده اصلاً رشد نمی‌کند. در برخی دیگر، غده تیروئید در گردن بالاتر از حد طبیعی است و به خوبی کار نمی‌کند. اینها شایع‌ترین انواع کم‌کاری تیروئید مادرزادی هستند. به طور معمول خطر داشتن فرزند دیگری با این نوع کم‌کاری مادرزادی تیروئید بسیار کم است. از دیگر دلایل کم کاری تیروئید در کودکان به‌صورت مادرزادی می‌تواند عبور برخی مواد از جفت به سمت جنین باشد.

 

کم‌تر غده تیروئید طبیعی به نظر می‌رسد و در جای مناسب قرار دارد اما تیروکسین کافی تولید نمی‌کند. این نوع اختلال تیروئید می‌تواند ارثی باشد. در صورت مشکوک بودن به این موضوع، ممکن است به یک مشاور ژنتیک ارجاع داده شوید که می‌تواند در مورد خطرات بارداری آینده راهنمایی کند. اگرچه کم کاری تیروئید یک اختلال شایع در بزرگ‌سالان است، اما در کودکان کم‌تر شایع است. از هر 2 تا 3000 کودک یک کودک با کم‌کاری تیروئید در بریتانیا متولد می‌شود. لازم به ذکر است این اختلال در دختران شایع‌تر است.

 

کم‌کاری تیروئید اکتسابی

کم‌کاری تیروئید اکتسابی معمولا در کودکان و نوجوانان با سنین بالاتر روی می‌دهد، علت ابتلا به این بیماری عمدتا به علت مشکلات و بیماری‌های مربوط به سیستم خود ایمنی تیروئید به وجود می‌آید. کم کاری تیروئید اکتسابی معمولا در سنین نوجوانی و بلوغ بیشتر رخ می‎دهد. این نوع از تیروئید هم مانند نوع مادرزادی در دختران شیوع بیشتری پیدا کرده است.

 

کم‌کاری تیروئید موقت یا گذرا

چند علت برای به‌وجود آمدن این نوع تیروئید وجود دارد این نوع از کم کاری تیروئید در کودکان زمانی رخ می‌دهد که 

1. مادر در طی دوران بارداری تحت درمان کم‌کاری تیروئید یا سابقه‌ی ابتلا به آن را داشته باشد. 
2. کمبود ید در بدن مادر که از اصلی‌ترین علت‌های کم‌کاری تیروئید در نوزادان است. به طور کلی کاهش یا افزایش ید در بدن مادر می‎تواند منجر به کم‌کاری تیروئید در نوزاد شود.
3. استفاده مادر از موادی که دارای ید بالا هستند مانند: جلبک دریایی و شربت اکسپکتورانت.

در صورتی که هیچ ناهنجاری‌ای در کودک شما وجود نداشته باشد، این بیماری بعد از گذشت مدت زمانی که می‌تواند از 10 روز تا چندین ماه باشد به خودی خود درمان می‌شود و نیازی به درمان ندارد. معمولا کم‌کاری تیروئید در 10 درصد از نوزادان با تیروئید مادرزادی، اکتسابی بوده که به‌صورت موقت و گذرا است.

 

یکی دیگر از انواع تیروئید، تیروئید چشمی است که حال به آن می‌پردازیم:

تیروئید چشمی

در صورت عدم پیشگیری از کم‌کاری تیروئید و درمان آن این بیماری می‌تواند منجر به تیروئید چشمی شود. این بیماری در کودکان کم‌تر از بزرگ‌سالان دیده می‌شود اما هم‌چنان امکان ابتلا به آن در کودکان هم وجود دارد. از علائم تیروئید چشمی می‌توان به بیرون زدگی چشم، دو بینی، تغییرات ظاهری، باز شدن پلک، احساس تورم در این ناحیه و خیره ماندن اشاره کرد. در چنین حالتی لازم است ابتدا وضعیت تیروئید بیمار مورد بررسی قرار گیرد، بعد از بررسی توسط متخصص غدد باید به متخصص چشم رجوع کرد و فرایند درمان را با جدیت ادامه داد.

بیرون زدگی چشم که از بارزترین علائم تیروئید چشمی است و دارای دو حالت است: ابتدا التهاب چشم و دوم تغییرات عضلات و تولید چربی در چشم، به این صورت که التهاب چشم شامل حالات التهابی در سلول‌های درون کاسه چشم می‌شود، تغییرات عضلات و تولید چربی هم همان‌گونه که قبلا به آن اشاره کردیم علائمی از قبیل بیرون زدگی چشم، که بیرون زدگی چشم به علت تورم ماهیچه داخل کاسه چشم و فشار آن به سمت جلو اتفاق می‌افتد، و در درمان آن ممکن است از روش هایی چون اشک مصنوعی، مصرف دارو و در برخی موارد منجر به جراحی چشم می‌شود.

بزرگی عضلات، باز شدن بیش از حد پلک و دوبینی دارد، که در صورت عدم پیشگیری و درمان و رعایت دستورات پزشکی می‌تواند به نابینا شدن فرد دچار شود. اکثر بیماری‌هایی که در بزرگ‌سالان مشاهده می‌شود، در کودکان هم اتفاق می‌افتد که درمان آن با درمان در سنین بالا متفاوت است.